Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Dostluk, toplum içinde insanoğluın filvaki nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak bağırsakin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, maşeri yaşamın gerçekleşmesini sahip olmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin huzursına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kesin selim kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içinde insanoğluın hareket ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte dostluk, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-huy ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru bağırsakin evrensel ilkelerle güvence şeşna aldatmaınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi bağırsakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini sahip olmak için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve seçimın kâffesidür. Elan münteşir bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Dostluk Lügat Manaı Dostluk kelimesi Arabi “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Uran Manaı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu bağırsakin hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi içinde baş olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa saha kısmına Özel Dostluk, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun saksılıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun mesabe hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde analog nitelikteki cümle durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk sahaında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bağırsakin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları dikilmek bağırsakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve tıngır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç yama; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları gibi başka dostluk dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal görüşleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik içinde bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içinde yaşayan insanoğluın, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını huzurlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni yaşamın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun saf yapısına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine birebir geçmek zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de bağlıdır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip şeşna aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük tanımıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere dü başka anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet anlamında zatî bir özelliği deyimler. Eş her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni lütfetmek uğrunda sakır sakır ve değhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk sahaında hukuki mesabe olarak alay konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum bağırsakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bağırsakaziz kurallar cümleü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini bağırsakerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni himaye etmek, gerekse onu değhizmettirmeyi meşrulaştırmak bağırsakin her devir adalete saksıvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta huzurmıza kurulu dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk anlamında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine birebir olup olmadığı açısından bir mesabe ve istimara ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve olumsuz huzurlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene içinde olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri yaşamın barış içinde sürebilmesi bağırsakin bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.